“Bir türlü birbiriyle barışamadıkları halde, birlikte yaşamayı nasıl becerdiklerini anlamadığımız bu toplum; kendi üstünde oynanan oyunları da anlamakta zorluk çekiyor kuşkusuz. Kişisel olarak bu süreçlerle yüzleşmekten kaçınan insanımızın, Josef K’nın davasından ve bu dava içinde yaşadığı süreçten öğreneceği çok şey var” diyor Yönetmen Turgay Kantürk, Bakırköy Belediye Tiyatroları’nda sahnelediği “Dava” oyunu hakkında. Kafka’nın, suç ve adaletle yüzleşme yüzleşememe sorununu, sistemi ve adaleti sorgularken kaybolan K’nın öyküsünü anlattığı ünlü romanı Dava’yı, Yönetmen Kantürk, Steven Berkoff’un uyarlamasından sahneye koymuş.
Öncelikle “Dava” hakkında düşünceleriniz nelerdir?
‘Dava’ dünya edebiyatının en önemli metinlerinden biri kuşkusuz. Josef K’nın ve tabii ki yazar olarak Kafka’nın suç ve adaletle yüzleşme yüzleşememe öyküsü; her zamanda, her mekanda ve her toplumda geçerli bir durumu sorgulamayı öngörüyor. İşlemediği bir suçla yüzleşmeye çalışan insan, sorgulandığı sistemi de sorgulamaya başlıyor doğal olarak ve vardığı sonuçlar koskoca bir hiçliğe açılıyor. Labirentlerde kayboluşun öyküsü bu bir anlamda. Çıkış yolunun olmadığı bir son belki de. Kendini arayan, kendiyle yüzleşen modern çağ insanının hazin sonu da diyebiliriz bu duruma. Dava, sistem ve bireyin savaşı aynı zamanda.
Oyun hakkında ne düşünüyorsunuz? Oyunu anlatır mısınız?
Josef K’nın, bir sabah ansızın bilmediği bir nedenle tutuklanmasıyla başlıyor oyun ve yok oluşuna değin süren davasına tanıklık ediyoruz. Berkoff’un uyarlaması oldukça devingen ve romanın durağan sayılabilecek yanlarını, yeni bir sahne diliyle anlatmayı deneyen, ama metinsel olandan da yararlanmış bir uyarlama. Çağdaş sahneleme eğilimlerine de iyi bir zemin hazırladığını söyleyebiliriz. Oyuna eklenen koroyla, Josef K’nın yalnızlığı daha bir belirginleşiyor. Romana oldukça sadık ama kendi sahne dilini yaratabilmiş çağdaş bir uyarlama diyebiliriz.
DAVA HÂLÂ GÜNCEL
Neden “Dava”yı seçtiniz? Günümüzde “Dava”nın güncelliğini koruması hakkında düşünceleriniz nedir?
Dava, az önce de dediğim gibi hâlâ güncelliğini koruyor. Günümüzde yaşanan süreci de göz önüne alırsak, ülkemizde daha da bir önem kazandığını söyleyebiliriz son günlerde. Çeşitli davalar ve yargı süreçleri yaşanıyor toplumun çeşitli katmanlarında ve kurumlarında. Devletin kendi içinde bile sürmekte olan bu yargılamalarda, taraf olmak değil amacım. İnsanın bu durumda neler yapabileceğini sorgulamaya çalıştığımı söyleyebilirim bu sahnelemede. İzleyiciyi yönlendirmeden, daha çok soru sordurarak; verecekleri yanıtlarla yaratıcı bir izleyiciye dönüşmelerini, günümüz dünyasını ve yaşananları yorumlamalarını sağlamak istiyorum öncelikle.
Roman ve oyun arasındaki farklar nedir?
Roman ve oyun arasındaki en önemli fark, tabii ki görselliği. Romanda Kafka’nın yarattığı dünyaya sadık kalan bir uyarlama olsa da, sahnede gördüğümüz yorum (benim yorumum) günümüz dünyasına ve hatta yakın geleceğe daha yakın bir tasarım. Romanda Kafka’ya özgü karanlık atmosferin, daha aydınlık, daha renkli bir atmosfere dönüştüğünü söyleyebilirim. Günümüzde faşizmin kılıktan kılığa girerek gizlediği yüzünü göstermekti amacım. Vaat edilen tüm sahte özgürlüklerin ve vahşi kapitalizmin yeni yüzünün oldukça aydınlık ve renkli olduğunu biliyoruz artık. Günümüz Kafkaesk’inin de bu olduğuna inandığımı söyleyebilirim.
“Dava”nın Türkiye şartlarında sizce geçerliliği nedir?
Çok çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bir türlü birbiriyle barışamadıkları halde, birlikte yaşamayı nasıl becerdiklerini anlamadığımız bu toplum; kendi üstünde oynanan oyunları da anlamakta zorluk çekiyor kuşkusuz. Kişisel olarak bu süreçlerle yüzleşmekten kaçınan insanımızın, Josef K’nın davasından ve bu dava içinde yaşadığı süreçten öğreneceği çok şey var; biz ne kadar öğretmek gibi bir yorumlama sahnelemesek de bu oyunu. Dava, Türkiye’de yaşanan kimi davaları alımlamamızda da farklılıklar yaratacaktır diye düşünüyorum.
Sizce oyunun siyasi olarak, Türk bürokrasisinde doğruluğu var mı?
Olmaz olur mu? Ülkemizde adliye koridorlarında yaşananlar besliyor bugünlerde daha çok medyayı. Köşe yazarları bile sıklıkla Kafka’nın Dava’sını örnek gösteren yazılar yazıyorlar. Televizyondaki tartışma programlarından dizilere kadar, her yerde görebilirsiniz Dava’nın yansımalarını. Boşuna değil bu!
FRANZ KAFKA’NIN ‘DAVA’SI
Dünya edebiyatının en önemli isimlerinden Franz Kafka’nın romanı Dava, Joseph K’nın suçla olan ilişkisi üzerine kuruludur. Bir bankada çalışan Joseph K, bir sabah odasına giren görevlilerden nedenini bilmediği bir şekilde tutuklandığını öğrenir. Gizemli bir mahkeme tarafından bilinmeyen bir suç nedeniyle yargılanacaktır. K, yalnız değildir. Onun gibi pek çokları daha yargılanmakta ve neden yargılandıklarını bilmemektedir. Ancak K, diğerlerinin aksine, olanları sorgulamaya başlayarak bir direnç geliştirir.
Dava’nın oyun günleri:
11, 18 Nisan saat 15.30’da 17,29 ve 30 Nisan saat 20.30,
02, 09 Mayıs saat 15.30, 06, 07 ve 15 Mayıs saat 20.30’da
Bakırköy Belediye Tiyatroları Yunus Emre Kültür Merkezi’nde
KAFKA’NIN KARANLIK DÜNYASI SAHNEYE YANSIDI
Ekip, sahneleme ve seyirci hakkında ne düşünüyorsunuz? Oyunun hayata geçiş aşaması, gala ve bugüne dair süreçten bahseder misiniz?
Son derece genç bir ekiple çalıştım ve bu ekiple bu işi kotarmaktan da büyük keyif aldığımı söyleyebilirim. Koro’yu oluşturan bu genç oyuncuların yanı sıra daha deneyimli bir ekip de yer alıyor oyunda. Oldukça büyük bir prodüksiyon olmasına rağmen oyun sancısız bir süreçle sahneye taşındı. Kafka’nın karamsar sayılabilecek dünyası, okuma provaları aşamasında yapılan çalışmalarla özümsenmiş ve günümüzdeki karşılığı çok net anlaşılmıştı. Bu da sahne üstüne yansıdı doğal olarak. Tüm çalışanların sahiplendiği, içinde bulunmaktan tat aldıkları bir çalışma oldu. Ama Josef K’da izleyeceğiniz Edip Saner’in, incelikli ve usta işi bir çaba gösterdiğini anımsatmam gerekir.
