Tiyatro Fora, David Mamet’in dünyaca ünlü ve tartışma yaratan oyunu “Ders”i kasım ayından başlayarak Kadıköy Belediyesi Barış Manço Kültür Merkezi’nde sahneleyecek.
“Ders” Amerikan Üniversiteleri’nde 1978’de başlayan, 1990’larda yoğunlaşan ve sertleşen “Siyasal Doğruluk” akımını yansıtır.
Belirli ilkeleri olan gruplar, bu ilkeleri benimseyip uygulamakta, daha da öte, bunu benimsemeyenlere karşı şiddete varan davranışlarda bulunmaktadırlar.
ABD’de gerçek bir olayın senato tutanaklarından esinlenilerek yazılmış olan oyun, duygu yüklü bir kadın-erkek savaşı; izleyiciyi yürek kaldıran bir doğruya ulaştırır, güç, ayrıcalık, istismar ve eğitim süreci konusunda sorular sormaya yöneltir.
Oyunda öğrenci gücü ve öğrenci öcü işlenirken, yüksek öğrenimin değerleri tartışılmakta. Bu öğrenime uygun olsa da, olmasa da, değerini bilse de, bilmese de, yüksek öğrenim her öğrenci için bir hak mıdır? Daha çok öğrenci, daha kötü öğretim midir?
Anahtar sözcüklerde
Bu oyunda da, Mamet’in diğer oyunlarında olduğu gibi, anahtar, sözcüklerde.
Profesör John, birinci perdede öğrenciyle çok sevecen konuşurken, istediği evi satın alması tehlikeye düşünce, telefonda “canına okurum” edasıyla söylenir ve “yasalara baş vurma” tehdidini savurur.
Öğrenci “öğret bana” diye bağırır, profesörün onun beynini geliştirmesine, doğuştan hak sahibiymiş gibi davranır. Bu olmayınca öç alma tutkusu başlar.
Güç öğretmenden öğrenciye geçmiştir. Kız yalnız değildir. Arkasında “benim grup” dediği güçler vardır.
İkinci perdede öğrenci Carol, onun babacan konuşması ve dokunmasını “cinsel taciz” olarak suçlar. Profesör belli sözcüklerin belli anlamları olduğundan yanadır; öğrenci, sloganları yeğleyen grup akımlarına sığınır.
Öğretmen-öğrenci ilişkisi
Öte yandan, profesöre göre, öğretim öğretmene dayanır. Öğrenci sadece sorumluluk taşır. Öğretmen kendini iktidar sahibi yüce bir güç olarak görür, öğretim sorunlarına, güçlüklerine duyarsızdır, tanıklar önünde hayranlık kazanmaya alışmıştır.
Profesörün yanlışı, eğitim sisteminin çöküşüne katılmaktır. Öğrenciye en yüksek notu vermeyi vaat eder, yeter ki gelsin, konuyu yeniden tartışsınlar.
Artık öğretmen öğrencinin çekiciliğine kapılmış, öğrenci de yeni edindiği gücü fark etmeye başlamıştır. Sonunda, kızın iğneli laflarından bunalan profesör ona vurur – artık kızın avcunun içindedir.
Mamet’a göre bu öğrenci, Yeni Kadın’dır. En çirkin, en yıkıcı şeyleri, vicdanı rahat olarak, serin kanlılıkla yapar.
Mamet oyunda, dil açısından şunu anlatmak ister: Bir dokunuş ya da kaygı ifadesinin “cinsel taciz” sayılabildiği günümüzde, bu sözcüğün gerçek anlamının ötesinde nasıl kaybolduğunu gösterir. İnsanlar dil ve anlam konusunda anlaşamazsa, “hoşça kal” lafı bile kaygı uyandıracaktır.
Mamet’ı korkutan nedir? Öncelikle, siyasal doğruluk akımı nedeniyle ifade ve düşünce özgürlüğünün yok olması olasılığı; ikincisi, deli bir kızın bir el değmesine bile “cinsel tecavüz” dedirtebilecek kadar bir dilin aşağılanması; üçüncüsü de erkeklerin artık herhangi bir kadının cinsel taciz suçlaması karşısında âciz kalmaları.
“Ders” kasımda başlıyor
David Mamet’in yazdığı Tufan Karabulut’un yönettiği oyunda, Tufan Karabulut ve Elvan Boran rol alıyor.
“Ders” sezon boyunca Kadıköy Belediyesi Barış Manço Kültür Merkezi’nde izlenebilir.
