7. Sayı Üzerine

Mimesis’in bu sayısının içeriği hakkında düşmek istediğimiz notlar şunlar: Birinci dosyamız düzenli olarak sonraki sayılara da yayılacak olan Theâtre du Soleil (Güneş Tiyatrosu) dosyası. Adı sık sık Fransız kadın yönetmen Ariane Mnouchkine’le birlikte anılan Theâtre du Soleil kökleri altmışlı yılların basma kadar giden ve esas olarak yetmişli yıllarda dünya tiyatrosunun gündemine giren bir tiyatro topluluğu. Theâtre du Soleil ve Ariane Mnouchkine Türkiye’deki tiyatro çevreleri tarafından çok fazla tanınmıyor. Önceki yıllarda birkaç kez Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’ne katılabilecekleri söylendi ama bugüne kadar Türkiyeli tiyatro seyircileri topluluğu seyretme fırsatı yakalayamadı. Theâtre du Soleil dosyasının ilk bölümünde, bu topluluğu Batılı tiyatro çevrelerinin ciddi bir şekilde gündemine sokan, kurumlaşma ve seyirci­lerini oluşturma anlamında sıçrama yaşamalarını sağlayan, topluluğun kolektif çalışma dönemine ait, kısaca 1789 olarak anılan prodüksiyonu ve topluluğu ele alan iki çeviri, Kerem Eksen’in hazırladığı, başlangıcından bugüne topluluğu tanıtmayı amaçlayan tarihçe çalışmasının birinci kısmı ve Theâtre Du Soleil’in 1997’ye kadarki dönemini ele alan bir kronolojinin çevirisi var. Theâtre Du Soleil dosyası, Mimesis’in bir sonraki sayısında, yine topluluğun kolektif dönemine ait iki oyunun -1793 ve L’Âge D’Or (Altm Çağ)- tanıtımıyla ve Kerem Eksen’in tarihçe çalışmasının ikinci kısmıyla devam edecek.

İkinci dosya Augusto Boal’e ayrıldı. Dosyada Ata Ünal’ın İstanbul Üniversitesi Tiyatro Bölümü’nde, “yüksek lisans öğrencilerine verilen Eğitimde Tiyatro başlıklı ders kapsamında, kendisinin de içinde bulunduğu bir grubun sunduğu seminerden hareketle hazırladığı, Boal’in tiyatro anlayışını ele alan yazı, buna ek olarak Augusto Boal’in sanat yaşamını kısaca anlatan ve 1995 yılında verdiği bir konferans metnini de içeren bir çeviri var. Augusto Boal özellikle siyasal tiyatro ile ilgili tiyatro çevrelerinin tanıdığı, dünya tiyatrosunun önde gelen kişilerinden birisi olduğu halde, Türkçe tiyatro yazınında sahip olduğu yer çok sınırlıdır. Bu olumsuzluğu aşmak adına önemli bir girişim Boal’in Ezilenlerin Tiyatrosu adlı kitabının Türkçe çevirisinin yapılması ve Etki Yayınları’nın Gölge Tiyatro Kitaplığı dizisi içinde yayınlanması oldu. Fakat, Tiyatro Tiyatro dergisinde yaşanan bir tartışma Ezilenlerin Tiyatrosu’nun çevirisinin ne derece başarılı olup olmadığının saptanmasını zorunlu kılıyor. Çeviriyi eleştiren kişi (Handan Salta) kitabın Türkçesinin yeni bir çeviriyi gerektirecek düzeyde yanlışlarla dolu olduğunu söylerken, kitabın çevirmeni (Semih Çelenk) yanlışların çok az sayıda olduğunu, çevirideki aksamaların esas olarak dizgi ve redaksiyonla ilgili olduğunu söylemektedir. Mimesis, Ezilenlerin Tiyatrosu’nun çevirisindeki yanlışların ne derece önemli olup olmadığını kontrol etmedi ama tiyatro okuyucularının kuşkularının giderilmesi için bu tartışmanın kesinlikle bir sonuca ulaşması gerektiğinin bilincinde. Şimdilik, Mimesis için Boal dosyasını hazırlayan Ata Ünal’ın Tiyatro Tiyatro dergisinde yayınlanan tartışmalara katkıda bulunmak üzere Ezilenlerin Tiyatrosu’nun İngilizce metniyle Türkçe çeviri metnini karşılaştırdığını duyurmakla yetiniy­oruz. Sanıyoruz bu çalışma kısa bir süre sonra yayınlanacaktır.

Üçüncü dosyamız 1997 İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında Marivaux’nun Köleler Adası’yla Türkiye’ye turne düzenleyen Piccolo Teatro ve topluluğun yönet­meni Giorgio Strehler’in tanıtımına katkıda bulunmayı hedefliyor. Bildiğimiz kadarıyla bu konuda yayınlanan en kapsamlı ürün Mitos Boyut’tan çıkan ve Strehler’in bazı yazılarının derlendiği İnsanca Bir Tiyatro adlı kitap. Piccolo Teatro ve Strehler üzerine bir dosya yayınlamayı Tiyatro Festivali’nde Köleler Adası’nı seyrettikten sonra karar verdik. Piccolo Teatro ve Strehler dosyası aslında uzun vadeli ve kapsamlı bir proje olarak gündemimizdeydi ama topluluğun Türkiye’yi bir oyunla ziyaret etmiş olması kapsamı çok geniş olmayan bir dosyayı bu sayıda yayınlamayı düşünmemize yol açtı. Giorgio Strehler’in 1998 Ocak ayında vefatı ise bu düşüncemizi gerçekleştirme konusunda taşıdığımız kuşkuyu tümüyle ortadan kaldırdı. Dosyada yer alan yazılar şunlar: Piccolo Teatro’nun kurucuları olan Paolo Grassi ve Giorgio Strehler’in Piccolo Teatro’nun Onaltı Yılı adındaki yazıları, Strehler’le Shakespeare üzerine yapılan bir söyleşi, Mimesis’in bir önceki sayısında da yayınlanan Louis Althusser’in “Piccolo Teatro”: Bertolazzi ve Brecht – Materyalist Tiyatro Üzerine Notlar adlı yazısı, Strehler’in tiyatro yaşamını özetleyen ve 1995 yılında onunla yapılan bir söyleşiyi de içeren bir yazı, Strehler’le 19 Mayıs 1997 tarihinde Türkiye’de yapılan basın toplantısının simültane çeviri notları ve Strehler’in sahneleme çalışmalarını temel alan, 1986 yılma kadarki dönemi kapsayan kronoloji çalışması.

Mimesis’in dördüncü dosyası Shakespeare’in Fırtına’sı. Tiyatro Boğaziçi’nin 1996-1997 sezonunda sahnelediği, 1997-1998 sezonunda da sergilemeyi sürdürdüğü oyunla ilgili dosyada şunlar var: Can Yücel’in kendi oyun çeviri­sine yazdığı önsöz, oyun program dergisi için Ömer F. Kurhan’ın yazdığı yazı, Fırtına’yı Tiyatro Boğaziçi’nin nasıl yorumladığını ve oyunun sahnelenmesi sürecinde topluluğun yaşadığı sorunları konu alan Mutlu Öztürk’ün Ömer F. Kurhan’la yaptığı söyleşi ve çeşitli kuramcıların Fırtına üzerine yazdıkları yazıların çevirileri. Çevirilerin büyük bölümünün Fırtına sahnelendikten sonra yapıldığını belirtmek gerekiyor. Sahneleme öncesinde topluluğun elinde sadece Terry Eagleton’ın William Shakespeare adlı kitabının Fırtına ile ilgili bölümü vardı. Diğer çeviriler Türkiye’de Shakespeare’le ilgili yazına katkıda bulunmak ve Fırtına’yı sahnelemek isteyen başka topluluklara kaynak oluşturmak için yapıldı.

Mimesis’in beşinci dosyası geçen sayıda başlayan, Amatör Tiyatrolar Çevresi’nin Türkiye’de amatör tiyatronun tarihine ışık tutmak üzere sürdürdüğü söyleşi dizisinin devamından oluşuyor. Altmışlı yıllarda amatör tiyatrodan yetişmiş tiyatrocularla yapılan söyleşilerin bu sayıdaki konukları Seçkin Selvi, Yılmaz Onay, Altan Akışık ve Ali Taygun. Ayrıca, bir önceki sayıda yayınlanan Cüneyt Türel’le yapılan söyleşiyi küçük bazı düzeltmeler ve ekler yapıldığı için bu sayıda yeniden yayınlıyoruz. Bu söyleşi dizisinin önümüzde­ki sayılarda yetmişli yıllarda amatör tiyatrodan yetişen tiyatrocuları da kapsayacak şekilde sürdürülmesi hedefleniyor.

Çeviri, araştırma yazısı ve söyleşilerden oluşan dosya çalışmalarının yanı sıra bu sayıda yayınladığımız dört çalışmadan birincisi Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Sahne Sanatları Bölüm Başkanlığı’nı sürdüren Prof. Dr. Murat Tuncay’ın ‘Müzikalin Kısa Tarihi’ adlı yazısı. Başyapıt olma anlamında müzik ve tiyatro repertuarlarında fazla öne çıkartılmayan, araştırmaya dayalı tiyatro yazınında pek ele alınmayan müzikli oyunlar tiyatro seyircisi için önemli bir yere sahiptir. Prof. Dr. Murat Tuncay popülerliğin ince­lenmeye değmez anlamına gelmediği düşüncesinden hareketle müzikal olgusu üzerine tarihsel bir çalışma yaparak bu alanda Türkiye tiyatro yazınında ortaya çıkan boşluğun doldurulması için önemli bir girişimde bulunuyor. İkinci çalışma Hakan Gürel’in ‘Peter Brook: Bir Başarı Öyküsü’ adlı yazısı. Bu yazı Peter Brook’un kırklı yıllardan başlayıp 1970’e kadar süren dönemde önce İngiltere tiyatrosu daha sonra uluslararası tiyatro ortamında yükselişini ele alıyor. Yazıya ek olarak Peter Brook’un oyun ve film çalışmalarının kronolojik listesi veriliyor. Yazının ikinci kısmı, Brook’un 1970 sonrası dönemi, Mimesis’in önümüzdeki sayısı için hazırlanıyor. Üçüncü çalışma yine Hakan Gürel’e ait. Çalışma amatör tiyatronun kavranışına ilişkin değerlendirmelerden yola çıkarak hazırlanmış. Bu bölümde yer alan dördüncü çalışma Mehmet Esatoğlu’na ait: “Şenliklerden Bize Neler Kaldı?”. Yazıda şenlikler bağlamında amatör tiyatronun kritik bir değerlendirmesi yapılıyor.

Mimesis’in bu sayısında son olarak, Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları ve Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü’nün prodüksiyonlarının ele alındığı iki yazı yer alıyor. Bunlardan birincisi, İhsan Özçıtak’ın kaleme aldığı, Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları’nın 1994-97 yılları arasında gerçekleştirdiği prodüksi­yonları değerlendiren ve oyunların bilançosunun çıkarıldığı yazı. İkincisinde ise, Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü Dans Birimi’nin sahnelediği Düşlerin Gördüğü İşler tanıtılıyor. Tiyatro Boğaziçi’nden Sevilay Saral ve Kerem Karaboğa’nın sahneye koyduğu Düşlerin Gördüğü İşler dans tiyatrosu alanında gerçekleştirilen bir deneme. Gösteri dosyası program dergisi yazısı, gösteri akışını betimleyen bir yazı ve gösteri üzerine Kerem Karaboğa ile yapılan bir söyleşiden oluşuyor.

1999

Bu Sayıya Katkıda Bulunanlar

Hülya Bahçeci, Hadiye Cangökçe, Kerem Eksen, Mehmet Esatoğlu, Uluç Esen, Çiğdem Genç, Metin Göksel, Hakan Gürel, Kerem Karaboğa, Ömer F. Kurhan, Celal Mordeniz, İhsan Özçıtak, Mutlu Öztürk, Sevilay Saral, Aysu Seven, Prof. Dr. Murat Tuncay, Lale Ulutepe, Ata Ünal, A. Cüneyt Yalaz, Fatih Yanç, Süha Yaygın.