Mimesis Haber / Ömer Faruk Kurhan Kültür Sanat Buluşmalarının 2.’si “Amatör Sanat” başlığı ile Boğaziçi Üniversitesi’nde Demir Demirgil Tiyatro Salonu’nda gerçekleşti.
*Panel sunum metinleri https://www.art-izan.org/ sitesinde paylaşılacaktır.
10 Aralık Pazar günü Ömer Faruk Kurhan Kültür Sanat Buluşmaları’nın 2.’si “Amatör Sanat” başlığı ile Boğaziçi Üniversitesi’nde Demir Demirgil Tiyatro Salonu’nda gerçekleşti. Cüneyt Yalaz açılış konuşmasında etkinliğin ikinci kez gerçekleşmesinin bu konuda bir ısrara, kurumsallaşma ve kalıcılaşma potansiyeline işaret ettiğini belirtti. Ömer Faruk Kurhan’dan bir alıntıya yer verdi: “Kelimenin gerçek anlamında amatör sanat kapitalist ilişkilerin egemen olmadığı bir faaliyet alanıdır. Aslında genel olarak tiyatro, mesleki olarak icra edilse bile kapitalist işleyişe yedirilmesi zor bir sanattır.”[1] Bu yorumdan hareketle amatör sanat alanının kapitalist üretim ilişkilerinden görece azade oluşunun, onun en büyük avantajlarından biri olduğunu vurguladı. Sınırları kalın çizgilerle belirlenmiş bir sektör içinde devinmediğinden amatör sanatın sistem-karşıtı bir duruşu üstlenme imkanı taşıdığına değindi. Cüneyt Yalaz konuşmasında amatör sanatın kısıtlarına ve imkanlarından bahsetti ve kaçınılması gereken bir eğilim olarak amatörizme değindi. Etkinlik boyunca iki panel oturumu ve iki performans sunumu gerçekleşti.
“Amatör Sanat: Kavramsal Çerçeve ve Tarihsel Perspektif” başlıklı ilk panelin modertörü Alişan Akpınar panel açılışında Ömer Faruk Kurhan’ın Tiyatro’da 20 Yıl kitabında, Mimesis Portal ve farklı köşe yazılarında değindiği profesyonel ve amatör sanat alanları için yenilikçi yaklaşımları ve işleyiş önerilerini özetledi.
Ardından konuşmacılar amatör sanatın nasıl kavramsallaştırılabileceği üzerine farklı literatürlere değinerek aydınlatıcı ve düşünmeye sevk eden sunumlar yaptılar. Sunulan kavramsal çerçevelerin yanı sıra Türkiye’de amatör tiyatronun örgütlenme denemeleri ve çabaları da tartışılan konular arasındaydı. Artizan Kültür Sanat çevresinden Atıl Ünal önce “sanat” kavramının ve ardından “profesyonel sanat” kavramının tarihten günümüze ne şekilde tanımlandığını özetledi ve konuşmasını “Amatör Sanat”a dair bir tanım önerisi ortaya koyarak bitirdi. Artizan Kültür Sanat Çevresi’nden Fırat Güllü
Ömer Faruk Kurhan’ın tiyatroda amatörlüğe yaklaşımında öne çıkan noktaları özetleyerek başladığı konuşmasında kendisinin de birebir tanık olduğu ATÇ (Amatör Tiyatrolar Çevresi), İATP (İstanbul Amatör Tiyatrolar Platformu) ve TTB (Türkiye Tiyatrolar Birliği) süreçlerinden bahsetti ve amatör tiyatronun bugünü için birtakım notlar bıraktı. İstanbul Teknik Üniversitesi Müzikoloji Bölümü’nden Prof. Belma Oğul “Amatör Sanat” kavramını ele almak üzere birtakım referanslar ortaya koydu. Pierre Bourdieu’nün alan, habitus, kültürel ve sosyal sermaye kavramlarına; bruno Latour’un Aktör Ağ Teorisi’ne; tarihsel olarak kant’ın 18 yy estetik anlayışını şekillendiren ve sanatçı tarifinde belirleyici olan yaklaşımlarına ve Howard S. Becker’in amatör ve profesyonel sanatçılık ile ilgili özgün kategorizasyonuna değindi.
Amatör müzik üretimi üzerine Becker’in ortaya koyduğu kategorizasyon bu literatüre tartışmayı zenginleştirici bir katkıda bulunması açısından özellikle dikkat çekiciydi. Oturumun ardından gerçekleşen soru-cevap ve yorum bölümünde amatör kavramının popüler ve alternatif kullanımları üzerine bir tartışma yürütüldü.
İkinci panel ise “Amatör Sanat Deneyimleri” üzerineydi. Selin Aydınoğlu’nun moderatörlüğünde gerçekleşen panelde amatör alanda sahne sanatlarıyla aktif bir şekilde uğraşmış olan ya da halen bu çalışmalarını sürdüren panelistler, içinde yer aldıkları oluşumlarla ilgili deneyimlerini aktardılar, günümüzde amatör sanat yapmanın imkanları ve sınırları üzerine konuştular ve bugüne çeşitli sorular bıraktılar. Panelin katılımcılarından Berberyan Kumpanyası’ndan Bercuhi Berberyan, bu kumpanyadaki amatör tiyatro deneyimini aktardı. Sahne çalışmalarında benimsenen prensiplerden ve bu prensiplerin bir amatör tiyatro faaliyetini nasıl ayırt edici kılabildiğinden söz etti. Bir kadın olarak tiyatronun başına geçmek zorunda kaldığı süreçte bu durumun çevresinde yarattığı tartışmalara da değindi.
Artizan Kültür Sanat Çevresi’nden Aysel Yıldırım 1990-2010 yılları arasında sürdürülen ve 2000’ler itibariyle katılımcısı olduğu Kadınların Tiyatrosu ve Feminist Tiyatro deneyiminden bahsetti ve özellikle de bu deneyimin amatör sanat faaliyeti ile olan bağı üzerine çeşitli sorular ortaya koydu.
Antalya’dan Baküs Topluluğundan etkinliğe katılan Dr. Okan Cinemre ise üniversitede başlayan amatör tiyatro faaliyetinden ve bu ve benzer birikimlerle Antalya’da kurdukları amatör kültür sanat çevresinden, burada yürütülen çalışmaların şehirde nasıl bir etki alanı oluşturduğuna değindi ve gelecek için hedeflerinden bahsetti. Artizan Kültür Sanat Çevresi’nden Maral Çankaya Boğaziçi Üniversitesi’nde Robert College yıllarından beri süren amatör dans, tiyatro ve müzik faaliyetlerinin kendi deneyimine tekabül eden son 10 yıllık sürecini bu amatör faaliyeti hala sürdürülebilir kılan ilkelere de değinerek bizlerle paylaştı.
Artizan Kültür Sanat Çevresi’nden Selda Öztürk doktora tezinde göçmen kadınların müzikal deneyimi üzerine bir araştırma çalışması yürütmüştü. Bu süreçte pek çok göçmen kadınla müzikal çalışmalarda buluşma imkanı olmuştu . Selda Öztürk bu amatör çalışmaların özellikle de savaş ve göç tanıklıkları sonucu derin travmatik deneyimler yaşamış kişiler için anlamına değindi. Gözlemlerinden ve anlatılardan yola çıkarak, kendi dillerinde şarkı söylemenin onlar için bir tür “eve dönüş” deneyimi olduğunu aktardı. Bu amatör koro faaliyetlerinde bir araya geldiği Roşin Barazi ve Hevin Bilal de konuşmacılar arasındaydı. Onlar da bu çalışmaların onlar için nasıl bir pratik olduğundan bahsettiler, ne tür süreçler yaşadıklarını kısaca aktardılar. Konuşmacılardan Roşin Barazi kendi yazdığı iki şarkıyı dinleyicilerle paylaştı.
Sunumlar ardından gelen soru-cevap ve tartışma bölümünde Yeditepe Üniversitesi Tiyatro Kulübü’nün tiyatro faaliyetinin nasıl kısıtlandığından, faaliyetin bir nevi kayyum atanarak sürdürülmeye zorlanışından bahsedildi. Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik kriz koşullarında ve otoriteryen atmosferinde amatör sanat faaliyetlerinin sürdürülmesi bir yandan gittikçe zorlaşırken bir yandan da bu yöndeki çabalar kıymetini koruyor.
İlk panelin ardından üniversitedeki tiyatro faaliyetini aynı sahnede sürdüren Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları, 2023 eğitim prodüksiyonları “Çingene’nin Şarkısı” oyunundan bir sahne sergilendi. Etkinlik Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü’nün kalabalık ve dinamik bir dansçı ve müzisyen ekiple sergilediği geçen yılın eğitim prodüksiyonu “Gecenin Ardından” gösterisi ile sona erdi.
Banu Açıkdeniz / Mimesis Haber
[1] Ömer F. Kurhan, Amatör Tiyatro ve Brecht Neoliberalizme Kurban Olsun, Mimesis Sahne Sanatları Portali, Aralık 2012.
