(BBC Türkçe’den Burak Abatay’ın haberini okurlarımızla paylaşıyoruz.)
“Bir kızım var, ayrı yaşıyoruz. Son bir aydır ‘işim var, misafirim gelecek, bugün çok çalışacağım’ diyerek kızımı görmeye gitmiyorum. Çünkü kızıma mahçup olmaktan çok korkuyorum. Bir şey ister, alamam. Boynu bükülür, yüzü asılır diye aklım çıkıyor.”
Ceyhun Çelik, Karabük’ün Safranbolu ilçesinde yaşayan bir müzisyen. Uzun bir süredir geçimini müzikten ve ayrıca yaptığı yan işlerden karşılıyor. Ancak pandemi ile birlikte müzik ve eğlence mekanlarının çoğunlukla kapalı olması onu ve binlerce müzisyeni işsiz bıraktı.
Pek çok müzisyen gibi Çelik’in de gözü kulağı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı Covid-19 pandemisi ile mücadelede alınan yeni düzenleme kararlarında idi.
Çok sayıda müzisyen Erdoğan’ın basın toplantısı öncesinde açık hava müzik etkinliklerinin serbest bırakılmasını ya da sektöre yönelik kapsamlı bir destek programı açıklamasını bekliyordu.
Ancak yeni dönemde canlı müzik performanslarına ilişkin bir düzenlemenin olmaması, Çelik de dahil olmak üzere müzik sektörünün tepkisine neden oldu.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Aralık ayında müzik mekanlarının kapalı olması sebebiyle çalışamayan sektör çalışanları için “Müzik Susmasın” destek programını başlattı.
Projenin paydaşlarından olan Yunus Emre Enstitüsü’nün verilerine göre, bu program kapsamında yapılan 35 bin 901 başvurunun 30 bin 744’ü kabul edildi ve bu kişilere Ocak ayından itibaren 3 ay boyunca her ay net bin TL, toplamda 3 bin TL destek verildi.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bu sürenin Mayıs ayı da dahil olmak üzere 5 aya uzatıldığını duyurdu.
Bu kararı Bakanlığın 1 Haziran’daki duyurusu takip etti ve müzisyenlere yönelik Müzik Susmasın desteğinin Haziran ayında da 3 bin TL’lik ödeme ile devam edeceği belirtildi.
Ancak aylık bin TL’lik yardım pek çok sektör çalışanı tarafından yetersiz bulundu. Bununla birlikte pandeminin başından itibaren sayısı kesin olarak bilinmese de geçim sıkıntısı yaşayan birçok müzisyenin intihar haberleri basında yer aldı.
Öte yandan pek çok müzisyen ise, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 17 Mayıs’ta açıklanan 3 bin TL’lik ikinci destek paketinden “gelir vergisi mükellefi olma koşulunu” sağlayamadıkları gerekçesiyle yararlanamadı.
Vergi mükellefiyetine ilişkin pek çok itiraz dile getirilirken İzmir Müzisyenler Derneği’ne göre Türkiye’de müzisyenlerin yaklaşık yüzde 90’ı kayıtsız çalışıyor ve bu sebeple ikinci yardım paketine başvuru yapamıyor.
MÜYORBİR, MESAM, Müzik-Sen ve MÜZSAN ise 27 Mayıs tarihinde Ticaret Bakanlığı’na tüm müzisyenlerin hibe desteğinden yararlanması için yazılı bir başvuruda bulundu.
“Gözünü Yumma” Kampanyası Başlatıldı
Öte yandan sektör çalışanları müzik mekanı Jolly Joker öncülüğünde Gözünü Yumma kampanyası başlattı.
#SahneneSahipÇık ve #GözünüYumma etiketleriyle sosyal medyada da paylaşımlar yapılan kampanyanın bildirisinde ise şu ifadelere yer verildi:
“Her yıl canlı müzik ve sanat mekanları, organizasyon ve festivaller; binlerce personelin çalıştığı binlerce etkinliğe ev sahipliği yaparken çevrelerindeki restoran, küçük işletmeler ve otellere katkı sağlayarak yerel ekonomilerin canlanmasının öncüsü oluyor. Var oluş mücadelemizi, tüm bu sektörlerin sürdürülebilirliği için veriyoruz.
Mekanlar, çalışanlar ve sanatçılar olarak herkesi ve yetkili idari kuruluşları sahnelerimize sahip çıkmaya çağırıyoruz. Resmi ya da kamu, küçük ya da büyük herkes, bu durumdan kurtulmamızda rol oynayabilir.”
Dünyada ne tür yardımlar yapıldı?
Mart 2020’den itibaren dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisinin ardından pek çok ülkede sanatçılara yönelik bazı destek programları oluşturuldu.
İrlanda’da ‘Covid-19 Krizi Sanat Kurulu’ adında bir kurul kuruldu ve her sanatçının başvurusu karşılığında 3 bin avro destek verildi.
Kanada’da yaklaşık 30 bin sanatçının katılımı ile Nisan 2020’de sektörün pandemiden nasıl etkilendiğine ilişkin kapsamlı bir anket çalışması yapıldı.
2020 sonbaharında açıklanan ekonomik plana göre de ülkede, kültür-sanat endüstrisindeki istihdamın sağlanabilmesi için toplamda 181,5 milyon dolarlık bir fon ayrıldı.
Almanya’da 2021 yılının sonuna kadar sürecek kültür sanat şirketlerine ve sanatçılara yaklaşık 1 milyar euro ek finansman sağlayacak “Kültür İçin Yeni Bir Başlangıç” programı oluşturuldu.
Kurumlara sunulan 250 milyon euro’luk fon sanat mekanlarının çevrimiçi bilet satışları için yeni sistemler kurulması veya mekanlar içerisindeki havalandırma sistemlerini iyileştirmesi için kullanılabilecek.
Sektörde çalışan insanlar için ise 450 milyon euro’luk, radyolara ise 20 milyon euro’luk fon ayrıldı.
İtalya’da Covid-19 pandemisi sonrasında iptal olan etkinlikler ve doğabilecek potansiyel zararlar sebebiyle 130 milyon euro’luk kültürel acil kullanım fonu oluşturuldu. Müzisyenler, yazarlar, turizm ve kültür çalışanları ile film endüstrisi bu fondan yararlanabildi.
Belçika’da da pandeminin başlamasından kısa bir süre sonra 50 milyon euro’luk benzer bir fon yaratıldı.
Avustralya tiyatro, dans, sirk, müzik ve diğer alanlardaki organizasyonları için 35 milyon dolarlık Covid-19 Sanat Sürdürülebilirlik Fonu ayırdı.
Hükümet buna ek olarak Nisan 2020’de canlı müzik ve performans endüstrisine özel 27 milyon dolarlık bir ek bir bütçe ayırdığına da duyurdu.
İsviçre’de ise hükümet salgın sebebiyle kültür sanat endüstrisine 42 milyon İsviçre frangı bütçe ayırdı. Bu daha sonra 62 milyon İsviçre frangına yükseltildi.
Ayrıca işsiz kalan kültür sanat sektörü çalışanları maaşlarının yüzde 80’ini devletten alabildi. Bu karar belirli süreli sözleşmeli çalışanlar için de uygulandı.
