[Işıl Çalışkan’ın Birgün’de yayımlanan yazısını okurlarımızla paylaşıyoruz.]
Ödeneksiz tiyatrolar darboğazda. Ekonomik krizin gölgesinde bir sezon geçiren tiyatroların birçoğunun yeni sezona başlayamayacağı öngörülüyor. Örgütlenme çağrısı yapan tiyatrocular: ‘‘Çare ekonomik düzenlemede”.
Pandemide çok kan kaybeden ödeneksiz tiyatrolar şimdi de ekonomik kriz çıkmazında. Tiyatrolar için sezon seyircinin salonlara tam olarak dönemediği ekonomik krizin gölgesinde geçti. Maliyetlerin iki üç katına çıkmasıyla satılan biletler giderleri karşılayamadı. Zarara uğrayan tiyatrolar için yaz sezonunda tek çare açık hava etkinlikleri. Ancak tiyatro işletmecileri bunu da bir çare olarak görmüyor. Nedeni ise belediyelerin biçtiği uçuk kira bedelleri. Çaresiz kalan ödenekli tiyatrolar kara kara yeni sezona nasıl başlayacaklarını düşünüyor. Önümüzdeki süreci “karanlık” olarak tanımlayan tiyatrocular bir destek görmediği takdirde birçok tiyatronun açılamayacağını öngörüyor. Tiyatro dünyası ile nasıl bir sezon geçirdiklerini ve önümüzdeki sezon için planlarını konuştuk.
BİLET FİYATLARI YÜZDE 100 ARTMALI
Asya Prodüksiyon, hem prodüksiyon yapan hem de Genco Erkal’dan Haluk Bilginer’e kadar birçok usta tiyatrocunun oyun organizasyonunu yapıyor. Organizatör Necip Eraslan, iyi başlayan sezonun hüsranla sonuçlandığını aktarıyor. Eraslan, “Bu sezonun göreceli olarak iyi geçtiği söylense de bir yere kadar gitti. Belli tiyatroların bir yükseliş ivmesi oldu ancak bu daha çok popüler işlere olan bir yönelimdi. Özellikle mart ayından itibaren ekonomik durumların çok kötüye gitmesiyle düşüşler başladı. Bu nedenle sezonu iyi bitebildiğimiz söylenemez. Önümüzdeki sezon çok zorlu olacak. Kış sert geçecek. Prodüksiyon geçtiğimiz ekim ayında 100 bin liraya mal oluyorsa 200’e 300’e çıkacak” diye konuşuyor.
Yaz boyunca birçok tiyatro oyununu turneye çıkaramayacaklarını söyleyen Eraslan, yaşanan sıkıntıları şöyle anlatıyor: “Belediyeler 20 bin TL artı KDV istiyor salona. Kaç paraya bilet satacağız! Saçma sapan fiyatlar. Giderler çok ama yüzde 300 artış nedir yahu! Mazota her gün zam geliyor. İstanbul’dan İzmir’e gidecek kamyonun gideri neredeyse yüzde 100’ü geçti. Uçak, konaklama giderleri vs. artıyor. Dolayısıyla turneler sıkıntılı. Bilet fiyatlarına çok zam yapmıyoruz ama giderler artıyor.”
Dolar ve altının her geçen gün arttığını ifade eden Eraslan, “Bunun yansıması da zam demek. Dolayısıyla önümüzü göremiyoruz” siteminde bulunuyor. Özellikle salonu olan küçük tiyatrolar için ciddi sıkıntılar öngördüğünü ifade eden organizatör, “Var olan bilet fiyatlarını yüzde yüz artırmaları gerekiyor. Bilet fiyatlarını artırmak kolay, tüketici alacak mı? Bunun bir de KDV’si gelir vergisi var. 50 tiyatrodan 3’ünün dolması hiçbir şey ifade etmez” diyor ve ekliyor: “Önümüzde çok karanlık bir süreç var.”
BELEDİYELERDEN KâR AMAÇLI KİRA POLİTİKASI
Moda Sahnesi’nin işletmecisi, yönetmen Kemal Aydoğan, “2021-2022 sezonu tam ne zaman başladı belli olmadı” diyor. Geçen hazirandan beri bir açılıp bir kapanan salonların uzunca bir süre yüzde 50 kapasite ile çalıştığını hatırlatan Aydoğan, “Aralık ayıyla birlikte salonlarda tam kapasiteye geçildi. Ancak bu kez de ekonomik kriz derinleşti” diye konuşuyor. Aydoğan, tiyatroların yaşadığı sıkıntıları şöyle ifade ediyor: “Ocak ayından başlayan süreçte hem pandemi etkisinin devam etmesi hem de ekonomik kriz nedeniyle salonun kapasitesi 3’te 1 oranında azaldı. Bu yaklaşık 70-80 seyirci ediyor. 70-80 seyircinin temelli kaybı gelir açısından büyük bir darbedir. Ramazan ve sonrasında bayram tatili döneminde seyirci iyice azaldı. Sezon bu açıdan çok zor geçti.”
Yaz aylarındaki Açıkhava gösterilerinin de bir çare olmadığını belirten Aydoğan, “Belediyeler açıkhava sahnelerinden kar etmeyi bekleyen bir kira politikası içindeler. 10-15 bin arası kira fiyatları koyuyorlar. Bu özel tiyatrolar açısından ödenmesi zor rakamlardır” diyor. Çözüm önerisini ise şöyle aktarıyor Aydoğan, “Özel tiyatroları ekonomik açıdan kollayan, rahatlatan hiçbir ekonomik düzenleme yapılmadan geçen iki yılın ardından bir de ekonomik kriz özel tiyatroları faaliyetlerini sürdüremez hale getirmiştir. Çok sıcak bir yaz ardından da çok soğuk bir kış bizi bekliyor.”
SADECE TİYATRO İLE GEÇİNEMİYORUZ
Proje başına çalışan bağımsız tiyatro emekçileri sezonun kapanmasıyla hiçbir gelir elde edemiyor. Bunlardan biri de sahne tasarımcıları. Sahne tasarımı mezunu olan Cansu Aslan tam da bu sebepten başka işler yapmak zorunda kaldığını belirtiyor. Aslan, yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Sezonu Suzy Storck oyunuyla açtık. Benim için çok özeldi. Pandeminin ikinci yılında çalıştığım ikinci oyundu bu. Pandemi şartlarında desteksiz bir salonda tiyatro yapmaya çalışan bir ekip. Ben oyun nezdinde çalışan bir tasarımcıyım ama tiyatro dışında da tasarım işleri yapıyorum. Sadece tiyatro yaparak hayatta kalmak mümkün değil. Lüks oluyor. Mezun olalı 10 yıl olmuş. Başka ülkelerde bizim yaşlarımızda daha verimli çalışıyorlar. Ama bizim başka bir iş daha yapmamız gerekiyor.” Aslan, çözüm önerisini ise, “Önümüzdeki sezon bu yaz tiyatro topluluklarının örgütlenmesi ve bir hak elde edebilmesiyle geçerse bir şeyler yapılabilir. Ama aksi durumda birçok tiyatronun kapanacağı öngörülüyor” şeklinde dillendiriyor.
