Kültür Bakanlığının 2021-22 sezonu için Özel Tiyatrolara Proje Destekleri geçtiğimiz hafta başında açıklandı. Açıklamayla birlikte her yıl olduğu gibi bu yıl da birçok itiraz ve eleştiri gündeme geldi. Kültür Bakanlığı tarafından “Rekor yardım” nitelemesiyle duyurulan destekler birçok açıdan tartışmalı bir niteliğe sahip. Ortaya çıkan tartışmaları bir arada toparlayabilmek için ana sayfamızda “Kültür Bakanlığının Tartışmalı Destekleri” başlıklı bir dosya oluşturduk. Bu konu hakkında çıkan haber, söyleşi ve tartışma yazılarına bu dosyamızdan ulaşabilirsiniz.
Destekler açıklandığında ilk dikkat çeken noktalardan biri Türkiye tiyatrosuna katkıları herkes tarafından bilinen iki tiyatro topluluğunun bu ödeneklerden politik nedenlerle yararlandırılmamasıydı. Yıllardır Kültür Bakanlığı ile bir hukuk mücadelesi yürüten BGST-Tiyatro’nun yanına bu yıl en nitelikli özel tiyatro kurumlarından birini var eden ve birçok topluluğa sahnesini açan Moda Sahnesi’nin katılması dikkat çekiciydi. Her ne kadar Bakanlık tarafından yardımdan dışlanmalarının nedeni olarak 8. Madde kriterleri öne sürülse de nedenin bu olduğuna hiç kimse ikna olmadı. Bu konuda Moda Sahnesi bir bildiri yayınlayarak bu desteklere itiraz etti ve meseleyi hukuka taşıyacağını deklare etti. Kısa bir süre sonra da BGST-Tiyatro’nun konuyla ilgili bildirisi yayınlandı. Meselenin ayrıntılarıyla ilgili olarak hem Kemal Aydoğan’ın Medyascope’a verdiği söyleşiyi, hem de T24’te Ayşen Güven’in moderatörlüğünde Cüneyt Yalaz (BGST-Tiyatro), Onur Ünsal (Moda Sahnesi) ve Aytekin Atabey’in (BOA Sahne) katıldığı söyleşiyi sizlerle paylaştık.
Bu sene desteklerle ilgili bir başka tartışma konusu her ne kadar “rekor destek” olarak tanımlansa da destek alan topluluk sayısındaki artış ve enflasyon oranı göz önüne alındığında desteklerin son derece düşük düzeyde kalmasıydı. Toplulukların çoğunun 20-30bin TL bandında bir destek alması hayal kırıklığına ve infiale yol açtı. Zira bu desteğin artan maliyetler karşısında tiyatrocular için hiçbir anlam ifade etmediği çok açık. Bu destek karşısında istenilen gerekliliklerin karşılanamayacağını belirten BOA Sahne kamuoyuna desteği reddedeceğini açıkladı. Desteklerin ekonomik boyutta analizini içeren bir yazıyı sitemiz yazarlarından Prof. Sacit Hadi Akdede kaleme aldı. “Özel Tiyatrolara Mali Yardımlar ve Tiyatro Ekonomisi” başlıklı yazı desteklerin hem yetersizliği hem de adaletsizliği üzerinde duruyor.
Tartışma yaratan önemli meselelerden biri de desteklerin dağılımı konusunda şeffaf bir sürecin işletilmemesi. Her sene olduğu gibi bu yıl da kime ne kadar verildiği, kime hangi kriterlere göre destek verildiği ya da verilmediği muğlak bir nokta olarak kaldı. Tiyatro Kooperatifi bir bildiri yayınlayarak Kültür Bakanlığı’na birtakım sorular sordu ve bu sürecin şeffaf işletilmesi için çağrıda bulundu. Bu yıl komisyonda tiyatro camiasının yakından tanıdığı iki isim de yer aldı. Tiyatro Eleştirmenleri Birliği başkanı Ragıp Ertuğrul ve akademisyen Nihal Kuyumcu kendilerine yöneltilen eleştirilere sosyal medya hesaplarından yanıt verdiler. Bu yanıtlardan, komisyon içindeki bürokratların bir oy bloğu oluşturarak demokratikliğin altını boşaltacak şekilde komisyonun çalışmasını sekteye uğrattığı anlaşılıyor.
Kapsamlı, şeffaf ve adil bir yönetmelik değişikliği yapılmadığı takdirde bu tartışmaların her sene süreceğini tahmin etmek zor değil. Hem kültür/sanat alanını düzenleyen ve yeni atılımlara olanak sağlayan bir kültür politikasının geliştirilmesi, hem de destek mekanizmasının adil, şeffaf, demokratik ve özgürlükçü bir paradigmayla ele alınması bir aciliyet olarak önümüzde duruyor.
