Rejim ‘milli ve manevi değerlere aykırılık’ bahanesiyle kültür ve sanat alanını zapt etmeye çalışıyor. Dizi, film, konser ve şarkı sözlerine gelen cezalar tepki çekti ve rejimin bu alanı dizayn etme çabası olarak yorumlandı.
Tek adam rejimi her alanda olduğu üzere kültür sanat alanında da baskıyı tırmandırmış durumda. Kültürel üretime yönelik müdahaleler, yalnızca televizyon ve dijital platformlarla sınırlı kalmayıp müzik ve sahne sanatlarını da kapsayacak şekilde genişledi. Son olarak Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), “milli ve manevi değerlere aykırılık” gerekçesiyle beş dijital platforma para cezası verdi. Ayrıca bazı yapımların Türkiye kataloğundan çıkarılmasını kararlaştırdı.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ise önceki gün Mabel Matiz’in ‘Perperişan’ şarkısına “aile yapısına zarar verdiği” gerekçesiyle erişim engeli getirtti. Son birkaç gün içerisinde Kızılcık Şerbeti dizisine RTÜK tarafından inceleme başlatıldı. ‘Sarinvomit’ isimli rock grubu üyesi 5 kişi, şarkı sözleri ve sosyal medya paylaşımlarında ‘dini değerlere hakaret’ ettikleri iddiasıyla tutuklandı. İranlı sanatçı Mohsen Namjoo’nun Türkiye’de planlanan altı konseri ‘dini hassasiyetler’ gerekçesiyle iptal edildi.
RTÜK’ün yağdırdığı cezalar ve kültür-sanat alanında giderek yoğunlaşan baskılara tepki yağdı.
İnsan Hakları Genel Merkezi tarafından yapılan açıklamada, “Sanatın ve müziğin hoyratça hedef alınması, hepimizin ifade özgürlüğüne yönelmiş açık bir saldırıdır” denildi. Açıklamada şu ifadeler kullanıldı: “Perperişan şarkısı ne kamu düzenini tehdit etmektedir ne de sağlığa aykırıdır. Asıl tehdit devletin müzikten sanata, sokaktan siyasete kadar LGBTİ+’ları kriminalize etmeye çalışmasıdır. Devlet ideolojik hegemonyasını sürdürmek için sanatı yasaklıyor, halkı tek tip yaşam tarzına mahkum etmeye çalışıyor. Baskıya karşı mücadalemizi büyütmeye devam edeceğiz.”
‘GENEL AHLÂK’ BAHANESİ
Müzik ve Sahne Sanatçıları Sendikası (Müzik-Sen) Başkanı Fatih Özakoğlu yaşananları Saray rejiminin kültür-sanat alanını dizayn etme amacı olarak yorumladı. Özakoğlu, “Siyasal iktidarın kültür sanat camiası üzerindeki baskılarının arttığını gözlemekteyiz. İktidara geldiklerinden beri kendilerine biat etmeyen, kendi fikirleri doğrultusunda ürün vermeyen sanatçılarla yıldızı bir türlü barışmayan Saray Rejimi’nin bu alanı dizayn etme girişimleri iyiden iyiye belirginleşmiştir” dedi.
Özakoğlu şunları aktardı: “Müzisyenlerin sahne kostümleri, şarkıları ve sahnede yaptıkları konuşmalar üzerinden bir baskı ve soruşturma dalgası yürütülüyor. Muhalif sanatçıların konserleri, şarkıları yasak listesine alınıyor, soruşturmalar açılıyor. Bunların yaşam tarzlarına yönelik bir tahammülsüzlük ve farklılıkları yok etme girişimi olduğunu düşünüyoruz. Devlet, toplumsal alandaki sorumluluğunu yerine getirmezken ‘genel ahlak’ı bahane ederek sanatsal ifade özgürlüğünü ortadan kaldırıyor. Bu kabul edilemez. Sanat ve sanatçılar özgürdür ve Anayasamızın 27. ve 64. maddeleri ile de güvence altındadır. Baskılar karşısında sanatçıları örgütlenmeye, kurumları da ortak tavır almaya çağırıyoruz.”
DEMOKRASİ ZEDELENİYOR
Avukat Süreyya Kardelen Yarlı RTÜK’ün verdiği cezaların sansür niteliğinde olduğuna dikkat çekti. Yarlı, “Anayasa, ifade özgürlüğünü ve eşitlik ilkesini açıkça güvence altına alır. Hiç kimse, cinsel yönelimi ya da kimliği nedeniyle ayrımcılığa uğrayamaz. LGBTİ+ içeriklerin ‘genel ahlak’ kılıfıyla yasaklanması, ifade özgürlüğünü de ihlal etmektedir” dedi.
Farklı yaşam biçimlerini yok sayan bir tutumun demokratik toplumun ruhunu zedelediğini kaydeden Yarlı şöyle dedi: “Sansür toplumu korumaz; tam tersine toplumun özgür iradesini ve kültürel çeşitliliğini boğar. RTÜK’ün cezaları, hukuk devletinin sınırlarını aşan sansür uygulamalarıdır.”
∗∗∗
NE OLMUŞTU?
- Mohsen Namjoo, Türkiye’de altı konserinin ‘dini hassasiyetler’ gerekçesiyle iptal edildiğini açıkladı. Namjoo’nun 2022’de vereceği konserler de iptal edilmişti.
- İstanbul Valiliği, 5 Eylül’de Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu’nda düzenlenecek olan Enrico Macias konserini iptal etti. Valilik ‘İsrail’i protesto edeceklerin yasal zeminde haksız duruma düşebileceği’ni gerekçe gösterdi.
- RTÜK, ‘milli ve manevi değerlere aykırılık’ gerekçesiyle Netflix, Disney+, Prime Video, HBO Max ve MUBI’ye en üst düzeyden para cezası kesti. All of Us Strangers, Those About To Die, Kobalt Mavisi, Max’in Looking: The Movie ve Benedetta filmleri hedef alındı.
- Kızılcık Şerbeti dizisine RTÜK tarafından inceleme başlatıldı. Senarist Merve Göntem gözaltına alındı, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
- İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Manifest’in 6 Eylül’deki konserine ‘hayasızca hareketler’ ve ‘teşhircilik’ suçlamalarıyla soruşturma açtı. Konser görüntülerine erişim yasağı getirildi. Gözaltına alınan grup üyeleri, adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
- Grup Yorum’un şarkılarına ‘milli güvenlik’ ve ‘kamu düzeni’ gerekçesiyle dinleme kısıtlaması getirildi.
