Metin Boran
Kürtçe tiyatro topluluğu DestAr, Mirza Metin’in yazdığı ve yönettiği Gor (Mezar) adlı oyunu sahnelemeye devam ediyor. Deneysel çalışmalarıyla bilinen topluluk şimdiye kadar sergilediği oyunlarla genel olarak, nitelik açısından, sayıları az da olsa Kürtçe tiyatro izleyicisinin dikkatini çekmeye başladı. Bu dikkat, medyanın gözünden kaçmadı ve topluluk merkez medyada da yer almaya başladı. Oyunlarını genel olarak kendileri yazıyor ve uygulamasını da kendi mekanları Şermola Performans’ta birlikte yapıyorlar.
Kültür Bakanlığı’nın ilk defa ve resmen destek verdiği Kürt bir topluluk olarak DestAr Tiyatro bu destekten sonra daha çok medyada yer almaya başladı ve topluluk bunun üzerine çalışmalarında daha profesyonel eğilimler gösterdi. Bu arada topluluk, kendine yakın hissettiği diğer tiyatrolar ve gruplarla iletişime geçerek etkinliklerde yer aldı. Bu ilişkilerini artırarak sürdüren topluluk mekanını da diğer gruplara açarak kendi tanınırlığını daha etkin hala getirdi. Dest-Ar bu yaklaşımı ile Kürtçe tiyatro yapan topluluklar içinde en düzenli gösteri yapan topluluk olarak öne çıkıyor ve medyada yerini alıyor. Bu sezon hazırladıkları gösterimse Kürt masalından esinlenerek oluşturulduğu ya da kurgulandığı izlenimi uyandıran Gor adlı ilginç bir çalışma. Mirza Metin cesur bir yaklaşımla farklı dört hikaye ya da efsaneden yola çıkarak dört insanın mezarda veya yer altındaki trajik ya da absürt yaşantılarını kurgulayarak ortaya bir gösteri hazırlamış. Bir anlamda farklı bir yüzleşme oyunu. Bütün figürler geçmişi, bugünü ve içinde bulunduğu durumu sorguluyor.
Yetmiş dakikalık tek perdelik gösteride zamansız ve coğrafyasız bir aralıkta birbirinden farklı, biri kadın dört insanın yaşanmışlıklarına tanık oluyoruz. Aslında sağlam bir masaldan yola çıkan Mirza Metin, kurguladığı oyunla daha derinlikli ve sarsıcı bir gösterim kotarabilirdi. Çünkü anlatmak istediği insanların öyküsü bu sarsıntıyı yaratmaya uygun olanaklar içeriyor.
Metin bu haliyle bir Kürt epik metni yaratmaya uygun ve geniş bir olanak tanıyor aslında. Ancak öykülerin kurgusu gevşek, kişileri sığ ve belli bir karakter olma özelliğinden uzakta.
Bu noktada bugün yaşanılan durumun altını özellikle çizmek gerekiyor; yapanları arasında hâlâ “Kürtçe tiyatro mu Kürt tiyatrosu mu?” tartışmasını başlatılmamış olması kayıptır. Bu sorun aslında başka bir yazının konusu ama burada kısaca değinmekte yarar var. Bu anlamda esasında olması gereken, kanımca “Kürtçe tiyatro yapmak değil” Kürt tiyatrosunun oluşmasına katkı sunmaktır. Çünkü artık Kürtçe tiyatro yapmak bir meziyet değil, bir devrim değil. Bu bir kazanımdır. Bir hakkın sanat alanında kullanımıdır sadece. Toplumsal alanda karşılığı yok mudur, vardır elbette. En azından dilin kullanımını yaygınlaştırır ve kamusal alanda karşılığını arar. Bu az şey değil. Ancak sorun bu değil. Bu noktada sorun, mitolojik ve tarihsel bağlamından koparmadan bu dilin bütün sahne unsurlarıyla oyunculuğu, dekoru, kostümü ve ışık tasarımıyla birlikte Kürt otantik tiyatrosu ve gösterim üslubunun özüne uygun olarak yaratılması ve uygulanması sorunudur.
Bu anlamda DestAr Tiyatro’nun Gor adlı oyunu ve daha öncekilerle birlikte bir ulusal tiyatro yaratma girişiminin başlangıcını ya da pratik temelini oluşturabilir.
Ancak topluluğun oyunlarında bütün sahne unsurlarıyla bütünlüklü bir tiyatro pratiğinin oluşturulmasında yetersizlikler göze çarpıyor. Bu zayıflık Gor adlı oyunda da görülüyor. Mîrza Metîn’in yönettiği oyunda bir üslupsuzluk, bir dağınıklık dikkat çekiyor. Oyunun sahne yorumunda Yönetmen Mirza Metin, metnin öyküsünü canlı tutmakta zorlanıyor. Anlatımda veya gösterinin bütününde sorun bir reji konseptinin anlatım tekniği olarak, oyunculuktan dekora, kostüm ve ışığa dair bir uyumun yaratılamamış olmasında. Örneğin mezar kostümü olarak Antik Yunan tragedya oyuncularına uygun görülebilecek bir kostüm yorumunun neden tercih edildiği gibi belirsizlikler var.
Oyunda ayrıca dilin dışında Kürdi unsurlara daha çok yer verilebilirdi. Oyunda görev alan Alan Ciwan, Berfîn Zenderlioğlu, Mensur Zîrek, Mîrza Metîn, Sadin Yeşiltaş oyunculukları ile samimi ve içten bir çaba gösteriyorlar. DestAr Tiyatro yaptığı deneysel oyunlarla Kürt tiyatrosunda arayışını sürdürmeye devam ediyor. Emeği geçenlere teşekkürler.
İstiklal Cad. İmam Adnan-Nane Sokak No:5/2 Beyoğlu İstanbul Mail:sermolaperformans@gmail.com
