İhsan Ata
İstanbul’da yeni kurulan ‘Kara Kutu” tiyatrosu, perdelerini Gianina Carbunariu’nun kaleme aldığı “İleri Sar Geri Sar” adlı oyunu ile açtı. Kara Kutu, Haliç Konservatuar mezunu Egemen Sancak, Ceylan Dizdar ve Ercan Tulunay tarafından Beyoğlu’nda bir binanın 4. katında kurulmuş. Turgay Kantürk ise sahne yapımı ve oyun seçimlerinde süpervizörlük yaparak bu anlamda Kara Kutu’ya destek olmuş. Tüketim çılgınlığına dem vurulan oyun, in your face yönelimi ile Egemen Sancak yönetiminde sahneye taşınmış.
Kara Kutu, sahne anlayışını yalın bir hale sokarak bir odayı tiyatro sahnesine dönüştürmüş. Odanın etrafını kalın siyah perdelerle donatmış. Odanın sağ tarafını ince bir tül perdeyle ayırarak bar yapmış. Tiyatronun sahnesi ve kulisi olmadığı gibi izleyiciyi de büro koltuklarında ağırlamayı tercih etmiş.
Oyunun efekt, müzik ve ışık tasarımları ise bardaki bilgisayardan verilmiş. Odadan bozma bir tiyatro olduğu için yükselti yapılmamış. Diğer taraftan seçilen oda küçük olduğu için sadece 10–15 koltuk sığdırılabilmiş. Anladığım kadarıyla oyun olmadığı zamanlarda aradaki tül perde kaldırılıp Bar olarak işletiliyor burası. Bu anlayış “Bar Tiyatrosu” mantığını da ön plana çıkarmış.
Bu anlayış yenilik bakımından güzel bir düşünce olmasına karşın akustik problemini de beraberinde getirmiş. Yanı başımızda söylenen birçok repliklerin anlaşırlılığını güçleştirmiş. Odanın arkasından sahneye doğru bir eğim yapılarak altının doldurulması, aynı zamanda sahneye bir yükselti yapılması kaçınılmaz gözüküyor. Odaya eğim verilemiyorsa en azından küçük bir yükselti yapılarak oyuncuların rahat görülmesi ve oyunun daha kolay anlaşılması sağlanabilir.
Toplum sorunlarına aykırı bakış açısıyla gençlere yönelik oyunlar yazan Gianina Carbunariu’nun metnini Tuğçe Ayteş çevirmiş. Çeviriyi yaparken metnin satır aralarını hangi biçimlerde ele almış bilinmez ama metin, kendini ifade etmekte ciddi sorunlar yaşıyor.
Bir dramaturgla çalışarak metin çevrilseydi oyun kendini çok daha net ifade edebilirdi. Epizotlara alt metin oluşturarak oyunun hatları daha keskin bir hale getirilebilirmiş. Bu şekilde yapılmış bir çeviri orijinaline sadık kalma düşüncesinden doğabilir. Yalnız metinin izleyiciye geçiş süreci alabildiğine aksıyor. Arada boşluklar var ve bu boşlukların alt metinlerle doldurulması gerekiyor. Oyunun dramaturgi bağlamında tekrar gözden geçirilerek, konunun daha net ve yalın bir hale dönüşmesi için biraz daha üzerinde çalışılması kaçınılmaz gözüküyor.
Reji koltuğunda Egemen Sancak, oyunu in your face yönelimi ile sahnelemek istemiş. Elbette yönetmen istediği yorumla oyununu sahneye koyabilir ama in your face yöneliminin taşıdığı özellikleri, “İleri Sar Geri Sar” oyunu boyunca göremiyoruz. Görebilmemiz de konusu itibariyle doğru değil zaten. Çünkü in your face yöneliminin temelinde yalınlık ve gerçekçilik yatıyor. İn your face bir bakıma hayatın kendisini eksenine alıyor. Oysa İleri Sar Geri Sar, konusu itibariyle bir ütopyadan ibaret. Zaten gelecekle ilgili bir gerçekliğin var olması da söz konusu değil. Konu itibariyle zamanda yolculuğa çıkan yazarın hayallerini izlediğimiz oyunun in your face yönelimi ile sahnelenmesi bu anlamda metne de ters düşmüş.
Egemen Sancak, in your face yönelişinin dışında oyunu yönetirken de birbirinden bağımsız epizotları bir başlıkta toplayıp belli bir çizgi üzerinden bu sosyal durumları irdelemeye gitseydi sanırım oyunu daha vurucu kılabilirdi. Her epizodun içerdiği mesaj üzerinden ele alınması yerine ortak mesaj üzerinden sağlam bir alt metinle verilmesi aynı zamanda sosyolojik etmenleri de ön plana çıkarırdı. Böylelikle farklı konuları aynı mesaj başlığında toplayarak alımlayıcının da algılama sürecine katkı sağlayabilirdi.
Bu genç ve azimli ekip Ceylan Dizdar, Mert Özkan, Tuğçe Tanıl ve Mert Aydın isimlerinden oluşuyor. Çeviri, dramaturg ve rejinin aksaklığı yüzünden oyuncular bu zor ve amansız oyunda kendilerini ne yazık ki çok net ifade edemiyor.
Her şeye rağmen Egemen Sancak, Ceylan Dizdar ve Ercan Tulunay’ın bir araya gelerek yeni bir tiyatro kurmaları ve yenilikçi bir anlayışa sahip olmaları takdire şayan… Avrupa’nın tiyatro kabesi sayılan Rusya Tiyatrosu’nda 20’ye yakın farklı yönelişlerle oyunlar sahnelenirken bu alanda çok kısıtlı olan Türkiye’de her türlü yenilik ve farklılıkların cesurca denenmesi ve sahnelenmesine imkân sağlamak gerekiyor.
Genç ve dinamik bir kadrodan oluşan Kara Kutu’nun ileride kendisini yeni oyunlarla çok daha net ifade edeceğinden hiç kuşkum yok. Yeni, yenilikçi bu tiyatronun gelişim sürecine tanık olmak için desteklemek ve oyunlarına katkıda bulunmak gerektiğini düşünüyorum. Bu sayede ileride denenmek istenen oyunları, farklı teknik ve yönelişlerle izleme şansına da sahip olacağız.
(OYUNUN KÜNYESİ):
İleri Sar- Geri Sar
Yazan: Gianina Carbunariu
Çeviren: Tuğçe Ayteş
Yönetmen: Egemen Sancak
Yardımcı Yönetmen: Tulunay Ercan
Dekor-Işık Tasarım: Egemen Sancak – Ezgi Bakçay – Meliha Sözeri
Müzik- Efekt: Tolga Tokoğlu
Oyuncular: Ceylan Dizdar, Mert Özkan, Tuğçe Tanıl, Mert Aydın
